ଓଳାଶୁଣୀ ଚଉତିଶା

ଶ୍ରୀ ଅରକ୍ଷିତ ଦାସ

(ସନ୍ଥକବି ଅରକ୍ଷିତ ଦାସ- ଧର୍ମ, ଦର୍ଶନ ଓ ସାହିତ୍ୟ ଜଗତର ଏକ ଉତ୍ତୁଙ୍ଗ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ । ମହାପୁରୁଷ ସେ । ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲାର ଓଳାଶୁଣୀ ପାହାଡ଼ ତାଙ୍କ ସାଧନାର ପୀଠ- ଯେଉଁଠାରୁ ତାଙ୍କର ତତ୍ତ୍ୱ ପ୍ରଚାରିତ ହୋଇ ଆସୁଛି । କବିଙ୍କଦ୍ୱାରା ରଚିତ ମହୀମଣ୍ଡଳ ଗୀତା, ଭକ୍ତିଟୀକା, ମହୀମଣ୍ଡଳ ଗୁପ୍ତଟୀକା, ମୋକ୍ଷ ଉପାଧି, ଶକାବ୍ଦ ସଂହିତା, ବାଲ୍ୟବୋଧ, ବହୁ ଜଣାଣ, ଭଜନ ଓ ଚଉତିଶା ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ଜଗତକୁ ମହିମାମଣ୍ଡିତ କରିଛି । ଅରକ୍ଷିତଙ୍କ ଦୁଇଟି ଚଉତିଶା ହେଉଛି- ଓଳାଶୁଣୀ ପର୍ବତ ଚଉତିଶା ଓ ଦୂତୀବୋଧିନୀ ଚଉତିଶା । ‘ଓଳାଶୁଣୀ ପର୍ବତ’ ଚଉତିଶାଟିରେ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଭକ୍ତର ନିବେଦନ, ନାମର ମାହାତ୍ମ୍ୟ ତଥା କବିଙ୍କ ଭକ୍ତିମତ୍ତା ଫୁଟି ଉଠିଛି ।)

ଭାବାର୍ଥ- (୧-୭) କବି ସମଗ୍ର ମାନବ ସମାଜକୁ ସାଂସାରିକ ମୋହମାୟା ଆସକ୍ତିରୁ ପାର ହେବାକୁ ଭକ୍ତିମାର୍ଗରେ ଚାଲିବା ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଛନ୍ତି । ରେ ମନ, କାହିଁକି ମିଛ ମାୟାରେ ପଡ଼ି ଭ୍ରମି ହେଉଛୁ ? ଖଳବୁଦ୍ଧି କରି ତୁ ନିଜେ ନାଶ ଗଲୁ । ଧର୍ମର ପଥ ହୁଡ଼ିଲୁ, ଅଥଚ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ନାମ ଥରୁଟିଏ ମଧ୍ୟ ତୁଣ୍ଡରେ ଧରିଲୁ ନାହିଁ । ତୋର ଏ ଗର୍ବ, ଦମ୍ଭ, ଗେଲବସର ପଣିଆ କେତେ ଦିନ ରହିବ ? ମଣିଷ ଜୀବନଟା ଚାହୁଁ ଚାହୁଁ ସରିଯିବ । ପିଣ୍ଡରୁ ପ୍ରାଣ ଗଲେ ତୋର ଏ ତୁଚ୍ଛ ଦେହଟା ମାଟିରେ ମିଶିଯିବ ।

ତୋର ଏ ଦେହ ମାୟା, ସବୁ ମିଛ । ଖାଲି ମୋ ଘର, ମୋ ସ୍ତ୍ରୀ, ମୋ ପୁଅ ହେଉଛୁ । ଏଥିରୁ କ’ଣ ମିଳିବ ? ଭଗବାନଙ୍କ ନାଁ କାହିଁକି ଜପୁନାହୁଁ ? ଏ ସଂସାର ମାୟା, ସବୁ ମିଛ । ଭଗବାନ ହିଁ ସତ୍ୟ । ସେ ସବୁକୁ ନ ବୁଝି ସଂସାର ବିଷୟ ପ୍ରତି ଅନ୍ଧ ହୋଇଯାଇଛୁ । ମନକୁ ଏଣୁତେଣୁ କରି ମରୁଛୁ । ମନକୁ ଛନ୍ନ ଛନ୍ନ କରି ଅର୍ଥାତ୍ ଅସ୍ଥିର କରି ନିଜେ ନାଶ ଗଲୁ । ମନକୁ ସ୍ଥିର କରି ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କ ନାମ ଭଜନ କରେ, ତୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବୁ । ରେ ମନ ମୋ କଥା ମାନେ, ଛନ୍ଦବୁଦ୍ଧିରେ ନ ବୁଡ଼ି ଭକ୍ତି ଭାବନାରେ ମନ ଦେ । ଅନ୍ୟ ସବୁ ମନ୍ଦ ଚିନ୍ତା ଛାଡ଼ି ଉତ୍ତମ ମାର୍ଗରେ ଚାଲେ ।

ଭାବାର୍ଥ- (୮-୧୭) ଏ ସଂସାର ଅଳିକ । ମିଥ୍ୟା, ମାୟାରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ । ମିଥ୍ୟାର ସଂସାରରେ ଜଗତର ଜୀବନ ହେଉଛନ୍ତି ପ୍ରଭୁ ପରମେଶ୍ୱର । ତାଙ୍କ ଚିନ୍ତାରେ ମନ ନିବେଶ କର । ରେ ମନ, ପ୍ରଭୁଙ୍କ ପାଦତଳେ ମନ ରଖିଲେ ଯମଦଣ୍ଡ ଦୋଷ ଲାଗିବ ନାହିଁ । ଅଜାମର ହେବୁ । ମିଛ ମାୟାର ସଂସାର, ହିଂସା ଦ୍ୱେଷ, ପରଶ୍ରୀକାତରତା, କଳହ ରୀତିମତ ଏଇଠି ଚାଲିଛି । ଏ ସବୁରୁ ଦୂରେଇ ରହ । ଭଗବାନଙ୍କ ନାମ ସ୍ମରଣ କରି ସୁଖରେ ରହିବୁ । ନିରଞ୍ଜନ ନାମ ହିଁ ସକଳ ଦୁଃଖକୁ ବିନାଶ କରିବ । ଏ ନାମକୁ ଲୟ ରଖ । ସର୍ବଦେହରେ ସେ ବିଦ୍ୟମାନ । ତାଙ୍କର ସୃଷ୍ଟିରେ ସମସ୍ତେ ସମାନ ।

ଦମ୍ଭ, ଗର୍ବ, ଟାଣପଣ ଛାଡ଼ି ଭଗବାନଙ୍କ ନିକଟରେ ନିତ୍ୟ ଭାବ ରଖ । ପରମେଶ୍ୱର ସଭିଙ୍କ ଦୁଃଖ, ପାପ ହରଣ କରନ୍ତି । ସେ ଦୟାର ସାଗର । ଡାକିଲେ ତାଙ୍କର କରୁଣା ନିଶ୍ଚୟ ପ୍ରାପ୍ତ ହେବ ରେ ମନ, ମୋ କଥା ଶୁଣ । ଠକ ବୁଦ୍ଧି ଆଚରଣ କର ନାହିଁ । ଅରକ୍ଷିତ ଦାସର ଏହା ନିବେଦନ । ସେ ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କ ଶରଣ ମାଗୁଛି ।

ଡୁବୁଡୁବା ପର୍ବତରେ ରହି ମହାପୁରୁଷ ଅରକ୍ଷିତ ଦାସ ବାସ କରୁଥିଲେ । ଡରଭୟ ଛାଡ଼ି ସେ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଶରଣ ପଶିଛନ୍ତି । କବି ନିବେଦନ କରୁଛନ୍ତି- ରେ ମନ, ମନରେ ଗର୍ବକୁ ସ୍ଥାନ ଦିଅ ନାହିଁ । ତୁ ସର୍ବଦା ମରିବା ପାଇଁ ଗରଳକୁ ଉଦରସ୍ଥ କରୁଛୁ । ଗର୍ବ, ଅହଙ୍କାର ଛାଡ଼, ମୁକ୍ତି ମିଳିବ । ଅଣହେଳା କରି ତୁ ନିଜେ ନାଶ ଗଲୁ । ଭଗବାନଙ୍କୁ ମନ ମଧ୍ୟରେ ନିରନ୍ତର ଭଜନ କର । ସବୁ ଦୁଷ୍ମୃତିରୁ ମୁକ୍ତି ମିଳିବ । ତପସ୍ୟା, ପୂଜା, ବ୍ରତ, ହୋମ- ଏ ସବୁ ମିଛ । ତତ୍ତ୍ୱ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭକ୍ତି ଯୋଗ ହିଁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ । ସ୍ଥିର ଭାବରେ ମନକୁ ଥୟ ରଖ । ତା’ ହେଲେ ଏ ଦେହ, ମନ ଥୟ ରହିବ ।

ଭାବାର୍ଥ- (୧୮-୨୭) ଏ ଭବସାଗରରୁ ପାର ହେବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ନାମରେ ମନ ଦିଅ । ସେ ଦୟାନିଧି, ଭାବଗ୍ରାହୀ । ରାମକୃଷ୍ଣ ଓ ହରି । ପ୍ରଭୁ ବନମାଳୀ ତୋତେ ଦୟା କରିବେ । ତାଙ୍କ ନାମକୁ ଧରି ଯମ ଦଣ୍ଡରୁ ରକ୍ଷାପାଇବୁ । କାଳ ମୁଖରୁ ତରିଯିବୁ । ରେ ମନ, ତୁ ଭଲ ଭାବରେ ଜାଣୁ, ପୂର୍ବେ ମହାପାପୀ ଅଜାମିଳ ନାରାୟଣ ନାମକୁ ଡାକି ମହାପାପରୁ ଉଦ୍ଧାର ପାଇଥିଲା । ନାମର କେତେ ମହିମା, ଏବେ ଯାଏଁ ଲୋକ ମୁଖରେ ବିଖ୍ୟାତ ଅଛି । ଭଗବାନଙ୍କର ପତିତପାବନ ବାନା ଫର ଫର ଉଡ଼ି ଜଗତବାସୀଙ୍କୁ ଜଣାଇ ଦେଉଛି ଯେ, ଏହା ପାପ ନାଶ କରେ-। ରେ ମନ, ତୁ ଏବେ ମହାପାପୀ, ହରିଙ୍କ ନାମ ନିରନ୍ତର ଘୋଷ, ପାପରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଯିବୁ-।

ପ୍ରଭୁଙ୍କ ପାଦପଦ୍ମରେ ଅନବରତ ମନ ଦେ । ଜଗତର ନାଥ ସେଇ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ଗୋସାଇଁ ତୋ ସକଳ ଦୁଃଖକୁ ଫେଡ଼ିବେ । ବନଗିରି, ପାହାଡ଼ପର୍ବତ, ଚଉଦ ଭୁବନରେ । ଛପନ କୋଟି ଜୀବ ରହିଛନ୍ତି । ସଭିଙ୍କ ଦେହରେ ଭଗବାନ ବନମାଳୀ ବିଦ୍ୟମାନ । ସବୁ ଜୀବଜନ୍ତୁ ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ପ୍ରଭୁ ବୋଲି ବିଚାର କର । ରେ ମନ, ଭକ୍ତି ଯୋଗକୁ ତୁ କାହିଁକି ସାଧୁନାହୁଁ ? ଅରକ୍ଷିତ ଦାସ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ପାଦ ତଳେ ସମର୍ପି ଦେଇଛି । ଏ ସଂସାର ମୋହମାୟାରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ । ମିଥ୍ୟାର ଗନ୍ତାଘର । ଏହାକୁ ସତ୍ୟ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରନାହିଁ । ମାୟା, ମୋହକୁ ଛାଡ଼ି ପ୍ରଭୁଙ୍କ ନାମ ଧର । ଜଗତଯାକ ହରିମୟ । ତୁ ତାଙ୍କୁ ଦେଖ । ଜୀବ ଅଜୀବ ସମସ୍ତଙ୍କ ଠାରେ ପ୍ରଭୁ ଭଗବାନ ପୂରି ରହିଛନ୍ତି । ମିଥ୍ୟାମୋହର ଅନ୍ଧକାର କୂପ ମଧ୍ୟରେ କାହିଁକି ପଡ଼ିଛୁ ? ପ୍ରଭୁ ଦୟାମୟ, ଏ ଜଗତକୁ ଖେଳାଉଛନ୍ତି-। ରେ ମନ, ତୁ ତାଙ୍କ ପଦାରବିନ୍ଦରେ ନିଜକୁ ହଜାଇ ଦେ ।

ଭାବାର୍ଥ- (୨୮-୩୪) ରେ ମନ, ଭଗବାନ ଶୂନ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମ, ନିରାକାର । ତାଙ୍କର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରୂପରେଖ ନାହିଁ । ସେ ଲୀଳାମୟ, ସର୍ବଜୀବରେ ରହି ଲୀଳା କରୁଛନ୍ତି । ରେ ମନ, ବିନା ଫାଶରେ ଅର୍ଥାତ୍ ଭକ୍ତି ଫାଶରେ ତୁ ତାଙ୍କୁ ବାନ୍ଧି ରଖୁବୁ । ତୁ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଥମେ ଚିହ୍ନି ରଖ, ଭକ୍ତି ମାର୍ଗରେ ଚାଲ । ସର୍ବଦା ଶ୍ରୀହରିଙ୍କ ଶ୍ରୀପଦ୍ମପାଦରେ ଲୟ ରଖିଥିବୁ । ଶ୍ରୀହରି ହେଉଛନ୍ତି ସର୍ବଲୀଳାମୟ, ସର୍ବବିଦ୍ୟମାନ ।

ରେ ମନ, ତୋ ଶରୀରରେ ସ୍ୱୟଂ ବ୍ରହ୍ମ ଉଦୟ ହୋଇଛନ୍ତି । ପୂର୍ଣ୍ଣ ମନରେ ତାଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନକର, କଥା ମାନ । ପରମେଶ୍ୱର ସ୍ଵୟଂ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ଠାକୁର, ସେ ସ୍ଵୟଂ ଈଶ୍ଵର । ସ୍ଵୟଂ ନାରାୟଣ, ସ୍ଵୟଂ ନିରାକାର ପ୍ରଭୁ । ହୃଦ ମଧ୍ୟରେ ତାଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନ କର । ସେ ହିଁ ତୋତେ ଦୟା କରିବେ । କ୍ଷଣକାଳ ମଧ୍ୟ ନଷ୍ଟ ନ କରି ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ନିରନ୍ତର ଧ୍ୟାନ କର । କବି ଅରକ୍ଷିତ ଦାସ ଭଗବାନଙ୍କ ପଦାରବିନ୍ଦରେ ନିଜକୁ ହଜାଇ ଦେଇଛନ୍ତି ।